สิ่งที่ “ทำได้-ไม่ได้” เมื่อไทยออกประกาศ “ช่อดอกกัญชา” เป็นสมุนไพรควบคุม

การออกประกาศกระทรวงสาธารณสุข (สธ.) ให้ “ช่อดอกกัญชา” เป็นสมุนไพรควบคุม เมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน 2565 ที่ผ่านมา แล้วสายเขียวอย่างเรา “ทำอะไรได้หรือไม่ได้บ้าง?” มาเช็คกับ WeedHub กัน

หลังประกาศฉบับดังกล่าว มีผลบังคับใช้หลังวันถัดจากวันประกาศในราชกิจจานุเบกษา มีสิ่งที่เปลี่ยนไปในการนำกัญชาและช่อดอกกัญชามาใช้

การใช้ส่วนอื่น ๆ ของกัญชา

ตามประกาศฉบับใหม่ ส่วนอื่น ๆ ของกัญชาไม่จัดเป็นสมุนไพรควบคุมอีกต่อไป นั่นเท่ากับว่า สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้ โดยไม่ต้องขออนุญาตก่อนตามประกาศใหม่นี้

แต่ในส่วนของการนำไปปรุงเป็นอาหารที่มีหน้าร้าน หรือในร้านอาหาร จะมีประกาศของกรมอนามัยควบคุมการใช้กัญชาเป็นส่วนผสม

• จะต้องมีการแสดงรายการเมนูที่มีกัญชาเป็นส่วนผสมอย่างชัดเจน
• มีคำแนะนำในการบริโภคอย่างชัดเจนว่า ใครที่เป็นกลุ่มต้องห้ามรับประทาน เช่น หญิงตั้งครรภ์, ผู้ที่มีอายุต่ำกว่า 20 ปี, ผู้ที่มีโรคประจำตัว และผู้ที่มีประวัติแพ้กัญชา
• มีคำแนะนำเกี่ยวกับอาการไม่พึงประสงค์
• กรณีที่มีการวางขายใบกัญชาตามท้องถนน ดังที่เคยเป็นข่าวก่อนหน้านี้ ก็จะมีการเอาผิดทางร้าน ฐานไม่ถูกสุขลักษณะ หากมีการฝ่าฝืนไม่ปฏิบัติตามประกาศดังกล่าวอย่างชัดเจน จะมีโทษตามพรบ. การสาธารณสุข ซึ่งมีเจ้าพนักงาน ตามกฎหมายคือ บุคลากรสังกัดกระทรวงสาธารณสุขในระดับพื้นที่

  การใช้ช่อดอกกัญชา

การใช้ประโยชน์ “ช่อดอกกัญชา” ในฐานะสมุนไพรควบคุมตามประกาศใหม่

1. ผู้ใดประสงค์จะศึกษาวิจัย, ส่งออก, จำหน่าย หรือแปรรูปสมุนไพรควบคุมเพื่อการค้า ต้องได้รับใบอนุญาต และปฏิบัติ ดังนี้

•   ต้องจัดทำข้อมูลเกี่ยวกับแหล่งที่มา การนำไปใช้ และจำนวนที่เก็บไว้ ณ สถานประกอบการ และให้รายงานข้อมูลนั้นต่อนายทะเบียนตามแบบที่อธิบดีประกาศกำหนด
•   ต้องแจ้งรายละเอียดการส่งออกต่อผู้อนุญาตเป็นรายครั้ง ตามแบบที่อธิบดีประกาศกำหนด

 สถานที่ห้ามขายช่อดอกกัญชา  

• ห้ามจำหน่ายสมุนไพรควบคุม หรือสินค้าที่แปรรูปจากสมุนไพรควบคุมเพื่อการค้าในสถานที่ ดังต่อไปนี้

(ก) วัดหรือสถานที่สำหรับปฏิบัติพิธีกรรมทางศาสนา
(ข) หอพักตามกฎหมายว่าด้วยหอพัก
(ค) สวนสาธารณะ สวนสัตว์ และสวนสนุก
(ง) ห้ามโฆษณาเพื่อการค้าทุกช่องทาง
(จ) ห้ามโฆษณาสมุนไพรควบคุมในทุกช่องทางเพื่อการค้า

“นพ. ธงชัย เลิศวิไลรัตนพงศ์” อธิบดีกรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กล่าวว่า ประกาศสมุนไพรควบคุมฉบับเดิม ควบคุมกัญชาทั้งต้น ทำให้การนำไปใช้ประโยชน์เพื่อการแพทย์ สุขภาพ และเศรษฐกิจทำได้ยาก จึงต้องปรับปรุงประกาศสมุนไพรควบคุมแบบการควบคุมเพียงช่อดอกกัญชา

ส่วนอื่นที่ไม่ใช่ “ช่อดอกกัญชา” ก็ไม่ต้องขออนุญาตในการนำไปใช้ประโยชน์ ซึ่งเนื้อหาก็ล้อมาจากร่าง “พ.ร.บ. กัญชา-กัญชง” เป็นหลัก โดยในประกาศสมุนไพรควบคุมจะกำหนดว่า หากจะนำไปศึกษา จำหน่ายหรือแปรรูปเพื่อการค้าจะต้องขออนุญาตก่อน แต่ประชาชนที่ขึ้นทะเบียนปลูกกัญชาในระบบ “ปลูกกัญ” ของอย. หากไม่ได้ปลูกเพื่อการค้าไม่ต้องขออนุญาต
ช่องโหว่ไม่กำหนดในครัวเรือน

ประกาศให้ช่อดอกกัญชาเป็นสมุนไพรควบคุมนี้ จะมุ่งเน้นไปที่เรื่องของการควบคุมกรณี “เพื่อการค้า”เป็นหลัก ใครที่ครอบครอง “ช่อดอกในระดับครัวเรือน” อาจไม่ได้มีการควบคุมตามประกาศนี้ ย่อมหมายความว่า “การใช้สันทนาการในบ้านคงจะทำได้”

อย่างไรก็ตาม เมื่อไปดู “พรบ. คุ้มครองและส่งเสริมภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย พ.ศ. 2542” ที่เป็นกฎหมายแม่ของประกาศสมุนไพรควบคุมแล้ว

นิยามของคำว่า “แปรรูป” หมายความว่า การปรุงแต่งหรือการเปลี่ยนแปลงสภาพหรือคุณสมบัติของสมุนไพร ก็ไม่ชัดเจนว่า “การนำช่อดอกมาใช้สันทนาการนั้นจะเข้านิยามนี้หรือไม่?”

สาเหตุที่ต้องควบคุม “ช่อดอกกัญชา” เนื่องจากมีปริมาณ THC สูง ซึ่งเป็นสารที่ออกฤทธิ์ต่อจิตประสาท โดยมีสูงถึง 10-20 เปอร์เซ็นต์ ขณะที่กฎหมายกำหนดสารสกัดจากกัญชาต้องมีไม่เกิน 0.2 เปอร์เซ็นต์ จึงจะไม่ถือเป็นยาเสพติดช่อดอกกัญชาเป็นสมุนไพรควบคุม

ที่มาข้อมูล: กรุงเทพธุรกิจ